Дэпартамент ААН па эканамічных і сацыяльных справах (UN DESA) апублікаваў даклад пра стан і перспектывы сусветнай эканомікі на пачатак 2023 года. Перспектывы ў ім канстатуюцца даволі змрочныя і для ўсяго свету, і для Беларусі: сёлета прагназуецца далейшае падзенне эканомікі, невялікі рост чакаецца толькі ў 2024-м. Расказваем падрабязней.
Яшчэ ў леташнім дакладзе эксперты ААН канстатавалі ўстойлівае аднаўленне сусветнай эканомікі пасля пандэміі з самымі высокімі тэмпамі росту за апошнія чатыры дзесяцігоддзі: сусветная вытворчасць вырасла за 2021 год на 5,8% (паводле пазнейшых падлікаў), прагназаваўся рост у 2022-м на 4% і ў 2023-м на 3,5%. Пры гэтым ужо адзначаўся рост інфляцыйнага ціску ў многіх краінах, які ствараў рызыку для росту, праблемы пагаршала і далейшае цячэнне пандэміі.
У 2022 годзе ўсё змяніла вайна ва Украіне, якая стала галоўным крызісным фактарам. Яна парушыла функцыянаванне харчовых і энергетычных рынкаў, пагоршыла праблему недахопу харчавання ў многіх краінах. Тэмпы інфляцыі разагналіся яшчэ больш, чым чакалася, што прывяло да глабальнага зніжэння рэальных даходаў і падаражэння жыцця, паставіўшы мільёны людзей у складаную сітуацыю, многіх зрынуўшы ў галечу. Праз інфляцыю краіны зрабілі грашова-крэдытную палітыку больш жорсткай, павысіліся стаўкі, гэта выклікала адток капіталу і абясцэньванне валют, узмацненне жорсткасці пазыковага цяжару.
Другім непрагназавальным фактарам аказаўся клімат, які дадаў праблем. Перыяды анамальнай спякоты, засухі, лясныя пажары, паводкі і ўраганы наносілі каласальную эканамічную шкоду і спараджалі гуманітарныя крызісы ў многіх краінах.
У выніку рост сусветнай эканомікі ў 2022 годзе склаў, паводле папярэдняй ацэнкі, каля 3% замест чаканых 4%. Найбліжэйшую перспектыву эксперты ААН бачаць няпэўнай і змрочнай. Прагноз росту на 2023-і зніжаны з 3,5 да 1,9%. Гэта будзе адзін з самых нізкіх паказчыкаў росту за апошнія дзесяцігоддзі.
У 2024 годзе чакаецца паскарэнне глабальнага росту да 2,7%, калі аслабнуць крызісныя фактары. Але гэта моцна залежыць ад ходу і наступстваў вайны, тэмпаў узмацнення жорсткасці грашова-крэдытнай палітыкі, парушэнняў у ланцужках паставак.
«Цяпер не час для кароткатэрміновага мыслення ці рэфлекторнага заціскання бюджэтных сродкаў, гэта пагаршае няроўнасць, павялічвае пакуты і можа зрабіць мэты ўстойлівага развіцця яшчэ больш недасягальнымі. Гэтыя беспрэцэдэнтныя часы патрабуюць беспрэцэдэнтных дзеянняў», — сказаў генеральны сакратар ААН Антоніу Гутэрыш. Для аднаўлення эканомікі будзе крытычна неабходнае ўмацаванне міжнароднага супрацоўніцтва, адзначаецца ў дакладзе.
Для развітых краін рост у 2023 годзе чакаецца на ўзроўні 0,4% (затым на 1,6% у 2024-м). Паводле прагнозаў экспертаў, рост эканомікі Еўрасаюза ў 2023 годзе складзе ўсяго 0,2%, а ЗША — 0,4%, эканоміка Вялікабрытаніі наогул скароціцца на 0,8%. На наступны год для іх чакаецца рост на 1,6, 1,7 і 1% адпаведна.
Краіны, якія развіваюцца, захаваюць невялікія тэмпы росту на ўзроўні 3,9% у гэтым і 4,1% у наступным годзе. Так, Кітаю ў 2023-м прагназуецца рост на 4,8%, які ў 2024-м замарудзіцца да 4,5%. Для Індыі прагноз росту на гэтыя два гады — 5,8 і 6,7%. Для Лацінскай Амерыкі — 1,4 і 2,5%. У Афрыцы цягам двух гадоў прагназуецца рост на 3,8%.
А што ў нас?
Пераходныя эканомікі — краіны Усходняй Еўропы, СНД — летась сутыкнуліся з падзеннем эканомікі на 3%, сёлета падзенне чакаецца на ўзроўні 0,8%, у 2024-м — рост на 2,3%.
Вайна закранае ўсю прастору СНД, асабліва чальцоў Еўразійскага эканамічнага саюза, адзначаюць эксперты. У больш доўгатэрміновай перспектыве імаверны нізкі рост расійскай эканомікі пацягне за сабой сур’ёзныя выдаткі для эканомік усіх краін ЕАЭС і СНД.
Так, расійская эканоміка ў 2022 годзе праз вайну і санкцыі ўпала папярэдне на 3,5% — хоць яшчэ год таму прагназавалі, што яна вырасце на 3,6%. Паводле ацэнкі ААН, сёлета яе падзенне складзе яшчэ 2,9%, пасля чаго ў 2024-м ВУП Расіі падымецца на 1,5%.
Што да Беларусі, то для нашай эканомікі эксперты ААН у 2023 годзе прагназуюць падзенне на 1,2%. Рост ВУП чакаецца толькі ў 2024-м і ненашмат — на 1,5% да цяперашняга года (то-бок усяго 0,3% да 2022-га, у якім падзенне беларускай эканомікі, паводле ацэнкі Белстата, склала 4,7%). Інфляцыя прагназуецца на ўзроўні 9,2% у гэтым годзе з запаволеннем да 7% у наступным.
«Эканоміка Беларусі скарацілася ў 2022 годзе, бо экспарт краіны, у тым ліку экспарт угнаенняў, сутыкнуўся абмежаваннямі праз вайну, санкцыі і парушэнне ланцужкоў паставак праз Еўропу. Краіна таксама зазнала адток працоўнай сілы з сектара інфармацыйных тэхналогій. Варыянты фінансавання абмежаваліся Расійскай федэрацыяй. Паколькі краіна не можа вырабляць купонныя выплаты па сваім доўгу ў далярах (плацежны агент і рэгістратар еўрааблігацый Беларусі, Citigroup і Citibank, прыпынілі працу з ёй), Беларусь знаходзіцца ў рэжыме выбарачнага дэфолту. Пры гэтым краіна сумесна з РФ рэалізуе праграму імпартазамяшчэння і выдае дзяржаўныя крэдыты па нізкіх стаўках», — гаворыцца ў дакладзе.